خلاقیت و نوآوری در نورپردازی توسط لیندزی آدلمن
دست اندرکاران مبلمان و دکوراسیون به اجماع معتقدند که تمامی جنبه های دکوراسیون در ایران یکنواخت رشد ننموده است و بحث در علل و عوامل این رشد ناهمگون نیز بسیار است و اختلاف عقیده هم در خصوص اینکه رده بندی این رشد چگونه است ، وجود دارد ، اما در اینکه رده اول این رشد ،مبلمان اداری و رده آخر برای نورپردازی است ، تقریبا همه متفق القول هستند . در این خصوص سخن بسیار است اما در این مختصر می خواهیم از مواردی که اخیرا در آمریکا در خصوص نورپردازی مطرح شده است ، استفاده کنیم، شاید که ریشه های این عقب ماندگی در بحث نور را بکاویم و در حد امکان طراحان عزیز و دانشجویان معماری و طراحی را به سمت این مبحث رهنمون شویم . به این منظور به طرح نظرات یکی از طراحان جوان و خلاق در خصوص مفاهیم اصلی نورپردازی و چگونگی خلق کالاهای جدید در مبحث نور می پردازیم.
طراحی کالایی برای نورپردازی با طراحی یک مبل ، میز و یا صندلی بسیار متفاوت است ، به این دلیل که نور تاثیر بسیاری بر کلیه کالاهای اطرافش می گذارد در صورتیکه سایر کالاها تاثیر کمتری بر اطراف خود دارند . در طراحی نورپردازی آزادی عمل بسیار است و نیازی به آموزش های پیچیده نیست ، ضمن آنکه به نظر کاری مفرح و خود انگیخته می رسد و راه درست و غلط نیز از قبل مشخص نیست و خلاصه آنکه فضا باز است و امکان خلاقیت فراهم می باشد .
لیندزی آدلمن(Lindsey Adelman) یک طراح صنعتی صاحب تجارت موفق است. تمرکز او بر تولیدات نورپردازی است اما اخیرا دست به تولید جواهر و لباس نیز زده‌است. کارهای او سرشار از خلاقیت‌اند ، وی در کارهای خود از طبیعت الهام می‌گیرد و هنر دستی را با دقت دستگاه تلفیق می‌کند. محصولات او در استودیو اش در منهتن طراحی و ساخته و پرداخته میشوند. شیفتگی او به نورپردازی هنگامی که در مدرسه طراحی رود آیلند درس می خواند آغاز شد ، او قبل از آنکه استودیوی طراحی خود را با لذت و شوق راه اندازی کند ، با دیوید ویکس یکی دیگر از پیشروان مبحث نور در نیویورک شروع به کار کرد و چند سالی در کنار او تجربه آموخت.
آدلمن می گوید : "نورپردازی از این جهت برای من جالب است که نور عنصر غیر مادی است و تاثیر فرد در فرم دادن به مواردی که قابل لمس نیست ، بسیار بیشتر است." همچنین او معتقد است به دلیل آنکه مواد اولیه بکار گرفته شده در ساخت کالاهای نورپردازی نسبتا آسان و ارزان قیمت می باشد بسیاری از جوانان طراح می توانند به این سمت روی آورند .
آدلمن اضافه‌می‌کند :" یک بچه هم می تواند وسائل نورپردازی را بسازد زیرا که برق تشکیل شده است از قطب مثبت و قطب منفی که بوسیله یک پریز و بست اتصال به هم متصل می شوند ." او در حقیقت به میزان آزادی طراح در ارائه طرح کالا در بخش نورپردازی اشاره می کند و می گوید که نه آموزش خاصی نیاز است و نه خیلی گران است و در نهایت نتیجه می گیرد که با کمی تجربه در آشنائی با نور و دارا بودن خلاقیت می توان یک طراح پیشرو در زمینه نورپردازی بود . باید اضافه کرد با سرعت پیشرفت در تکنولوژی های زیر بنائی نور ، همچون LED امکانات نیز روز به روز بیشتر می شود و طراح برای آنکه بتواند به روزترین ابزار را برای انجام طراحی های خلاقانه به کار گیرد ، می باید که اطلاعات مربوط به این پیشرفت ها را به سرعت در اختیار داشته باشد تا به این ترتیب بتواند آخرین پیشرفت های تکنولوژی را به خدمت خود بگیرد.
در صورت کمترین آشنائی با تولید لوازم نورپردازی اذعان خواهید نمود که مطالب بیان شده فوق صحیح است و طراحی یا تولید نمونه های جدید نیز کمتر به موارد فنی وابستگی دارد و تنها همانگونه که ذکر شده به خلاقیت و شجاعت نیاز است و البته کمی تجربه و اطلاعات . حال دلیل آنکه در زمینه نورپردازی مدرن در کشورمان پیشرفت چندانی حاصل نشده است چیست ؟ چگونه است که در بخش های نورپردازی عمومی از جمله وسائل نورپردازی میادین و خیابان ها و به طور کلی اماکن عمومی پیشرفت های مناسبی انجام گرفته ، اما در مبحث نور پردازی مدرن خانگی و محیط های بسته چنین نیست . امید است با طرح چنین مباحثی ، گرایش عمومی در این بخش بیشتر شده و به تدریج با افزایش تعداد رشته های دانشگاهی و تربیت اساتید، انگیزه جوانان نیز جهت آموختن این رشته بیشتر و بیشتر شود و طرح این مباحث مقدمه ای گردد تا به تدریج تعادلی در این زمینه ایجاد شود . به نحوی که هر یک از دوستان آرشیتکت و دکوراتور دیگر همواره گرفتار تهیه امکانات مورد نیاز جهت بخش نورپردازی پروژه ها نباشند ، چرا که می دانیم امروزه اگر هم با مشکلات فراوان در بخش نورپردازی چند موردی در بازار یافته شود ، مسلما وارداتی است ونه کاملا منطبق با آنچه که طراح در ذهن دارد و به دنبالش می گردد . در صورتیکه می دانیم که در زمینه تولید عناصر نورپردازی ، همانگونه که ذکر شد نه تکنولوژی بالائی مورد نیاز است و نه مواد اولیه ای که در دسترس نباشد و در بعد نیروی انسانی نیز جوانان خوش فکر و خلاق بسیارند . کمبود ، اولا درباور این است که می توانیم و دیگر ایجاد تشویق و گرایش در گروههای جوان و هم ایجاد دوره های آموزشی مختلف که در مجموع حرکت اولیه در جهت گرایش نوین در این زمینه ایجاد گردد ، چرا که زیر بناهای سنتی در تولید لوستر و چراغ های تزئینی سالهاست که در کشورمان موجود است و تنها به نگاهی نو در این بخش نیاز داریم.
کلبه پیچک
با توجه به اهمیت هوشمند سازی روشنایی در معماری راه حل‌های متنوعی برای کاربردهای مختلف وجود دارد.کنترل هوشمند سیستم روشنایی نه تنها میزان نور دهی را تحت کنترل می‌گیرد بلکه در صرفه جویی در مصرف انرژی نیز بسیار مؤثر است. در واقع در این روش هم از نور طبیعی و هم از نور تولیدی منابع نور، میزان نور مطلوب تامین خواهد شد و این فرآیند بطور اتوماتیک انجام می‌گیرد.
این پروژه ، یک غرفه خودساخت در محوطه ی دانشگاه است،که در پاسخ به نور ، اشکال منحصر بفرد از هندسه های مختلف ،فرم سرخس ، فرم پیچک و به عبارتی چرخش بیولوژیکی را نشان می دهد که در نهایت با ایجاد سقفی با هندسه مثلثی کامل می شود. این طراحی، نقوش سنتی را،با استفاده از فن آوری های الکترونیکی امروز، بطور یکپارچه با معماری قابل زندگی، ادغام کرده است.
بدنه آن از 40 مجموعه سیستم اسکرول ، با سنسورها و محرک ها ، ساخته شده است.در طول روز ، اسکرول ها به سمت داخل محوطه می پیچند وتبدیل به سقف سایبانی شفاف میشوند. سنسورها ، تغییرات نور روز در محیط اطراف را، کنترل می کنند، و اسکرول خودش توسط stepping mortar.به بیرون یا عقب می پیچد . هنگام شب ، اسکرول ها به عقب برمیگردند و نور غرفه را تامین می کنند. بطورکلی این گونه سیستم‌ها با بهره گیری از سنسورهای تشخیص حرکت و میزان نور محیط و کلیدهای تعبیه شده می‌توانند فرآیند مطلوب را پیاده سازی نمایند.بدیهی است که در حالت اتوماتیک منابع نور با توجه به سنسورهای میزان نور و نقطه مطلوب تعریف شده نوردهی خواهند داشت.
در فصل تحصیلی ، معمولا آن را در فضای باز ، بین دو کلاس قرار می دهند، و دانش آموزان در فضای آن استراحت می کنند . بعد از هر دوره ی تحصیلی ، آن را بطور موقت به بیرون انتقال می دهند و در محوطه قرار می گیرد.
خانه نور : گذشته، حال ، آینده ..
یکی از مفاهیم پایه گذاری شده در حوزه نورپردازی و طراحی نورپردازی مفهوم معماری نور است.بر خلاف تصور اکثر مردم که یک معمار ساده یا یک متخصص برق می تواند طراحی نورپردازی یک بنا را به عهده بگیرد ، نورپردازی بنا نیاز به متخصصی به نام معمار نور دارد. معمار نور کسی است که آشنایی کامل با اصول معماری و طراحی نما ، منابع نوری رایج و مناسب برای نورپردازی ، روانشناسی رنگ نور ، مخاطب شناسی و اصول ابتدایی جامعه شناسی ،اصول اولیه انتقال انرژی،خیرگی و اصول رفع خیرگی داشته باشد.
سال 2015 به گفته رییس موسسه ملی تحقیقات و تکنولوژی به عنوان سال بین المللی نور شناخته شده است. وی معتقد است نور به ما اجازه می دهد قوانین طبیعت را درک کنیم.انتخاب بعضی سوژه ها جهت طراحی و نورپردازی مانند آبشار،ماه ، بستر رودخانه جهت رسیدن به همین رویکرد است. کشور ژاپن از جمله کشورهای است که دارای بالاترین سطح در زمینه تکنولوژی می باشد.رویکرد ساخت آینده با توجه به گذشته از نظرطراحان ژاپنی دارای اهمیت ویژه ای است. Enzo Catellaniطراح ایتالیایی از جمله طراحانی است که به این اصل (ساخت آینده با توجه به گذشته )توجه داشته است.وی برای خلق این مجموعه با خلاقیتی خاص، مجموعه ای جذاب برای نورپردازی را خلق کرده است.راز برنامه ریزی Catellani این است که هیچ خلاقیت و نوآوری بدون داشتن روحیه ی بازیگوشی امکان پذیر نیست.به دلیل داشتن همین روحیه است که Catellaniموفق شد به کمک ورقه های نازک برنجی(توجه به گذشته) وled های کوچک نوع جدیدی از نورپردازی برای فضاهای داخلی را ایجاد نماید. بازی با نور و سایه روی دیوار به کمک تعدادی مجسمه ساده خطی، اوج هنر و خلاقیت Catellaniرا نمایش می دهد.
Luna nel Pozzo یک مفهموم است نه یک لامپ.در واقع Catellaniیک آبشار از دیسکهای طلا به حالت معلق را ایجاد کرده است.که به کمک led های کوچک آسمانی پرستاره را تداعی می کند.
ادای احترام به Isamu Noguchi، هنرمند بزرگ ژاپنی و ایجاد عبارات بزرگ با استفاده از سادگی کاغذ برنج.در این مجموعه به نمایش گذاشته شده است.درواقع قطعات منعکس کننده نور با شکل های خاص خود هر کدام زاویه خاصی را ایجاد می کنندکه باعث ایجاد نورپردازی متفاوت در محیط می شود.
تونل تعاملی نور در دانمارک
همه روزه تکنیک های نورپردازی متفاو,تی در جهان طراحی و اجرا می شوند.این تکنیک ها را می توان عموما به دو بخش استاتیک (ثابت) و داینامیک (متغیر) طبقه بندی کرد.هر یک از این تکنیک های نورپردازی نیز دارای زیرگروه ها و گستره های متفاوتی هستند.در شاخه نورپردازی های داینامیک ، شاخه ای به عنوان نورپردازی اینتراکتیو (Interactive) وجود دارد ، که علاوه بر قابلیت داینامیک و تغییر حالت ، دارای قابلیت حسگری و شناسایی عواملی از محیط اطراف نیز هست.
تفاوت عمده نورپردازی اینتراکتیو با نورپردازی های استاتیک در قابلیت همخوانی با شرایط محیطی و خواست کاربر است ، آن گونه که در هر لحظه سعی می کند خود را با آن چیزی که باید باشد هماهنگ کند.این هماهنگی باعث می شود که مخاطب حس الفتی خاص نسبت به نورپردازی پیدا کند ، از این رو می توان این نوع از نورپردازی را نورپردازی زنده (Live) یا هوشمند (smart) نیز نامید.این امر موجب می گردد که بیننده سعی کند خود را درگیر این نورپردازی کرده و نورپردازی را جزئی از تخیلات ، آرزو ها و خواسته های خود ببیند. قدم زدن در تونلی تاریک معمولا تجربه ای ناخوشاینداست اما با روش های جدید می تواند به امری خوشایند بدل شود.در مارس 2014، Kollision برنده رقابت طراحی تونل های تعاملی برای شهر کولدینگ دردانمارک شد.همچنین طرح وی نامزد دریافت جایزه نورپردازی تعاملی در سال 2015 می باشد. Kollision پروژه خود را " تداخل " نامید. بر اساس این ایده که زندگی شهری توسط دو روند مخالف ،نیاز به تعلق و زیستن به عنوان بخشی از یک جامعه و یک میل مخالف آن که گرایش به تنهایی و ناشناس ماندن درمیان شتاب جامعه است ، شکل گرفته.
طراحی این تونل به گونه ای است که نورپردازی پویا و تعاملی یکپارچه در دیوار تونل ، موجب ایجاد یک فضای اجتماعی برای راه رفتن افراد درداخل تونل می شود. توسط ایجاد این سیستم پویای نوری ، بین مردم در تونل ومحیط اطراف ارتباط برقرار می شود. سازه های فلزی نصب شده به طول 36 متربر روی هر دو طرف از تونل طولانی که جعبه نور، RGB LED ، سنسور و سخت افزار یکپارچه روی آن قرارداده شده است این فضا را ایجاد می کنند.
سازه های فلزی توسط پانل های سفید Lumino که یک نور یکنواخت در سراسر تونل ایجاد می کند پوشیده شده است.برای ایجاد یک تجربه پویا برای کاربران، سنسورهای حرکتی نصب شده است بدین صورت که وقتی شخصی داخل تونل میشود همراه با حرکت خود، حرکت یک فضای نوری را شاهد خواهد بود.هنگام ترک تونل ،تونل نیز خاموش می شود.در صورتیکه چند نفر به طور همزمان در داخل تونل باشند یک فضای موقت ترکیبی از نور بین آنها ظاهر می شود.بدین ترتیب مردم روی محیط اطراف خوددخالت دارند و از بازی نور در محیط با حرکت خود لذت می برند.
یک جزء مهم در کنترل طراحی روشنایی در تونل نرم افزار ی است که داده های حسگر را به یک تجربه پویا ترجمه می کند. Kollision تعدادی از اجزای نرم افزار ، که جمع آوری ، تفسیر و ارتباط داده های حسگررا امکان پذیر می کنند توسعه داده است، در حالی که فرآیندهای دیگر بطورموازی برای چگونگی استفاده از منابع نور در تونل وپاسخ به حرکت مورد استفاده قرار می گیرند. سیگنال های دریافتی از حسگرها توسط یک سری تخته مدارکه سفارشی ساخته شده، سیگنال های ساده سنسوررا به بسته های داده تبدیل می کند ، که درقسمت مرکزی میکرو کامپیوترکه مسئول کنترل منابع نورو محاسبه و پردازش است،انجام می شود .
تسکین روح به کمک LED های قابل تنظیم
نورپردازی مدرن با استفاده از سیستمهای نورپردازی سنتی آغازو بوسیله طراحی های پیچیده و بسیار خلاقانه تکوین یافت.امروزه گستره و تنوع نورپردازی مدرن به شخص، فرصت ابراز شخصیت منحصر بفردخود را می دهد و از مفهوم نورپردازی مدرن فراتر می رود.ازآنجایی که تلاش برای صرفه جویی در مصرف انرژی امری ضروری است ،جزءدیگری که باید به آن توجه شود استفاده از لامپهای مناسب است.
Tobias طراح روشنایی،مفهوم نورپردازی برای یک منزل مسکونی شامل استخر ویک پارکینگ برای چند ماشین رادر سوئیس توسعه داده است. چالش طراحی در منطقه سلامتی فضایی آرامش بخش با الهام از طبیعت است.منطقه آبگرم شامل رختکن، دوش، اتاق ماساژ، سونا،ودر بخش دیگر دارای استخر شنای سرپوشیده است. جز اصلی طراحی، سازه چوبی موجی شکل و رنگ شده بالای استخر است که با الهام ازحرکت امواج طراحی شده است .این موج از فضای داخلی آن به سمت سقف می درخشد و بطور غیرمستقیم کل اتاق را روشن می کند.
روشنایی عمومی سفید با اثرات رنگ پویا ترکیب شده و یک محیط جذاب ایجاد می کند.علاوه براین نور، معماری و بافت (دیوار سنگی) اطراف محیط استخر را برجسته می کند.
طراح نورپردازی این پروژه ،سیستم را روی 4حالت تنظیم کرده است که عبارتست از:1.حرارت از جریان گدازه،2.جریان اقیانوس سرد 3.چمنزار4.نور سفید،که قابلیت انتخاب حالتهای مختلف وجود دارد.
برای قسمت پارکینگ خطوط منحنی شکل نوری روی سقف با الهام از مسیرحرکت ماشین در یک جاده یا ماشین مسابقه طراحی شده است.اشباع رنگهای مختلف و اثرات تغییر رنگ در فضابه طور مستمر سبب می شود هر لحظه تجربه جدیدی از بازی با نور و رنگ احساس شود.علاوه براین Tobias با تلفیق نورپردازی گذشته و آینده به دلیل علاقه صاحب خانه به ماشینهای کلاسیک و همچنین اسپرت به جذابیت فضا افزوده است.
Tobias در واقع با ترکیب طیف وسیعی از تکنولوژی و محصولات ،پروتکل DMX حامل کنترل داده ها، تجهیزات و نرم افزار از Traxon و Osramبرای کنترل سیستم روشنایی و استفاده از متریال چوب طراحی سیستم نورپردازی را انجام داده است.تصویر روبرو سیستم لمسی شیشه ایt6r است که برای تنظیم رنگ ،سرعت و یا هر تابع دیگری از نور استفاده می شود.پایانه های لمسی شیشه ای نیز با یک سنسور مادون قرمز مجهز شده است،که کنترل از راه دور را ممکن می سازد.